Panowanie kalifa ‘Umara: 634–644
Powołanie ‘Umara na kalifa jeszcze nie w pełni odpowia-dało zasadom wyboru przez „tych co Powołanie ‘Umara na kalifa jeszcze nie w pełni odpowia-dało zasadom wyboru przez "tych co rozwiązują i związują” (ahl al-‘aqd wa-al-ḥall). Procedura wyboru dopiero się kształtowała. Abū Bakr wyznaczył ‘Umara na swojego następcę. Swoją decyzję konsultował, i to z ‘Uthmā-nem, wywodzącym się z opozycyjnych, wrogich Mahometowi Umajjadów. Kierował się jednak zasadą zasług dla społeczności muzułmańskiej, co po arabsku nazywało się sābiqa. ‘Umar był bowiem – podobnie jak Abū Bakr – bliskim współpracownikiem Proroka, choć islam przyjął dopiero podczas imigracji do Etiopii. Był też teściem Proroka: jego córka Ḥafṣa była żoną Mahometa.
‘Umar Ibn al-Chaṭṭāb należał do tych kalifów, co do których nie było większych kontrowersji w islamie. Za jego pano-wania doszło do rzeczywistego rozpoczęcia podbojów. Nie-śmiałe wypady z czasów Proroka i Abū Bakra zastąpiły podboje na szeroką skalę. W związku z tym okazała się konieczna regu-lacja podstawowych zasad zachowania się i działania armii muzułmańskich w stosunkach z ludnością podbitą. ‘Umarowi przypisuje się opracowanie głównego dokumentu w tej kwestii, tzw. Paktu ‘Umara zwanego też Asz-Szurūṭ al-‘umarijja.
O sukcesie rozpoczętych podbojów zadecydowało kilka istotnych czynników.
Po pierwsze graniczące z Półwyspem imperia: bizantyń-skie i perskie były osłabione wojnami, jakie się z wielką inten-sywnością toczyły od początków VII wieku.
Po drugie ludność na ziemiach bizantyńskich i perskich była wyczerpana działaniami wojennymi, niechętna swoim wła-dzom. Wszelka nowa władza była przyjmowana z nadzieją, że sytuacja się polepszy.
Po trzecie Arabowie dysponowali nową siłą: od końca kali-fatu Abū Bakra byli zjednoczeni i dysponowali wspólną ideą podporządkowania jednemu Bogu: islamem.
Wreszcie ważnym czynnikiem było podejście Arabów do podbitych ludów: jeśli byli politeistami – winni przyjąć islam. Jeśli wyznawcami któregoś z monoteizmów – mogli zachować swoją religię, ale powinni zaakceptować zwierzchność islamu i ochronę. A za tę ochronę mieli płacić podatek zwany dżizją (pogłówne).
Innymi słowy mogli zachować autonomię, swoje prawa, obyczaje i religię.
Takie warunki łatwo było przyjąć ludom Bliskiego Wscho-du znękanym nieustannymi wojnami. Zachowywali status quo, a co więcej zyskiwali ochronę nowej, sprawnej militarnie władzy.
Po poprzedniku ‘Umar odziedziczył zdolnego żołnierza: Chālida Ibn al-Walīda. To on poprowadził najważniejsze w-prawy wojskowe Arabów: ku Persji i Bizancjum.
W ciągu dziesięciu lat panowania ‘Umara wojska arabskie pokonały sasanidzki Iran, zajęły Mezopotamię. Zdobyły Syrię z Jerozolimą, Egipt z Aleksandrią. Świat stanął przed nimi otworem.
Podboje wymusiły również nowe prawa: powstały zasady regulujące stosunki z ludami podbitymi: innowiercami i politei-stami. Powstało coś, co można by nazwać podstawami prawa międzynarodowego. Po arabsku nazywało się ono sijar, w za-chodniej tradycji niezbyt precyzyjnie nazywane dżihadem albo wręcz wojną świętą.
Sijar było prawem regulującym szczegóły stosunków mię-dzy muzułmanami a wyznawcami innych religii, bez względu na ich narodowość, rasę i pochodzenie. Więc mówienie o pra-wie między-narodowym jest co najwyżej umowne, bo jest to ogólniejsze prawo, nie ogranicza się do narodów, lecz dotyczy przekonań. Dziś moglibyśmy powiedzieć: poglądów o charak-terze ideologicznym.
Te zasady spisane zostały w układzie przypisywanym ‘Umarowi, który nazywa się listem kalifa ‘Umara do chrześci-jan miasta N lub krótko: Paktem ‘Umara. W późniejszym pra-wie popularne stało się określenie „zasady ‘Umara” (Asz-Szurūṭ al-‘Umarijja). To określenie wprowadził hanbalicki prawnik i teolog Ibn al-Qajjim al-Dżauzijja (zm. 1350) w dziele pt. Aḥkām ahl adh-dhimma (Przepisy dotyczące ludów chronionych).
Poświęcono im wiele uwagi. Już brytyjski arabista A.S. Trit-ton napisał o pakcie monografię The Caliphs and Their Non-Muslim Subjects. A Critical Study of the Covenant of ‘Umar (Oxford 1930). Libańczyk Antoine Fattal jest autorem Le statut de nonmusulmans dans les pays l’Islam, Bejrut 1958 (reprint 1995), a niemiecki historyk islamu Albrecht Noth dokonał szczegółowej analizy tekstu. Najnowszą pracą dotyczącą sta-tusu niemuzułmanów jest praca Milki Levy-Rubin, Non-Muslims in the Early Islamic Empire. From Surrender to Coexi-stence (Cambridge 2011).