Władza państwowa w sunnickich i szyickich koncepcjach teoretycznych

Współcześnie problem sposobu i zasad sprawowania władzy jest na gruncie islamu rozpatrywany wielorako – najczęściej jednak są to rozważania teoretyczne, prowadzone przez muzułmańskich teologów i prawników. Uczeni sunniccy stoją na stanowisku, że w sposób należyty władzę nad społecznością muzułmańską może sprawować tylko władca muzułmański, zaś rząd powinien zapewnić przestrzegania szari’atu. Rządzący nie ponosi odpowiedzialności przed rządzonymi w związku ze sprawowaniem swojej funkcji. Jest odpowiedzialny wyłącznie przed Bogiem, którego wolę realizuje. Za władcą stoi autorytet Boski i z uwagi na to poddani powinni być mu posłuszni.

Szyici z kolei uważają, że podczas nieobecności Dwunastego Imama ludziom przysługuje prawo stanowienia o własnym losie. Mogą oni wybierać swoich przywódców, jednak wyłącznie spośród osób posiadających odpowiednie kompetencje. Taki wybór wykazuje pewne cechy umowy zawieranej pomiędzy rządzącymi a rządzonymi. Część uczonych szyickich opowiada się za opracowaną przez ajatollaha Ruhollaha Chomejniego teorią welajat-e faqih (zwierzchność uczonego/prawnika), zgodnie z którą władza należy do Boga, zaś rządy w państwie powinni sprawować wybitni uczeni muzułmańscy (eksperci w zakresie prawa muzułmańskiego). Ich rola wynika z faktu, iż Bóg realizuje swoją władzę poprzez prawo muzułmańskie, które ma charakter niezmienny. Stanowienie prawa nie leży zatem w mocy człowieka, ani tym bardziej w kompetencji tworzonych przez niego instytucji państwowych (jak np. rząd czy parlament). Przywódca musi wyróżniać się charyzmą oraz posiadać określone cechy charakteru i kompetencje; są one wymienione w konstytucji Iranu. Duchowni szyiccy dysponują szerokimi uprawnieniami politycznymi, co pozwala im na realne kształtowanie polityki państwa. Formą państwa, w której może urzeczywistnić się welajat-e faqih jest republika.