Ćwiczenie 2: Wokół małżeństwa w Arabii Saudyjskiej
Cele:
- Ukazanie uczniom relacji między młodymi kobietami a mężczyznami w Arabii Saudyjskiej
- Zapoznanie uczniów z przykładami współczesnej saudyjskiej literatury młodzieżowej Tak brzmi chyba lepiej
Czas: 40 min
Instrukcja dla nauczyciela
- Podziel uczniów na pary lub grupy. Każda powinna otrzymać inny fragment powieści „Dziewczyny z Rijadu”. Każda grupa powinna zapoznać się z treścią fragmentu i wskazać główną jego bohaterkę: Gamrę, Lamis, Michelle, albo Sadim.
- Na podstawie przeczytanego fragmentu grupy wypełniają kartę pracy „Dziewczyny z Rijadu – sytuacje”
- Następnie każda grupa powinna krótko przedstawić swoją kartę pracy pozostałym grupom.
- Na tej podstawie zastanówcie się wspólnie na tym, jakie możliwości i ograniczenia mają młode kobiety i mężczyźni w zakresie zawierania związków małżeńskich w Królestwie Arabii Saudyjskiej.
- Kolejno rozmawiając z innymi grupami, uczniowie pozyskują informacje o swoich bohaterkach (wybranych w pkt. 1) i starają się stworzyć spójny obraz ich postaci.
- Następnie grupy prezentują w klasie sylwetki bohaterek – omawiają podobieństwa i różnice między swoimi postaciami.
Informacja o książce
Fragmenty książki wykorzystane w tym ćwiczeniu udostępnione są dzięki uprzejmości wydawnictwa Smak Słowa, dzięki któremu powieść została przetłumaczona na język polski: Radża As-Sani, Dziewczyny z Rijadu, tłum. Eryka Lehr, Smak Słowa, Sopot 2010.
Powieść „Dziewczyny z Rijadu” została wydana w 2005 roku. Przedstawia ona życie czterech młodych mieszkanek Rijadu. Ich historie przeplata wzajemna przyjaźń, ale przede wszystkim codzienne życie w Królestwie (i poza nim), które w dużej mierze koncentruje się na relacjach z mężczyznami. Każda z nich stara się na swój sposób i nierzadko mimo konserwatywnych zasad i tradycji, ułożyć sobie życie. Nie jest to jednak powieść wyłącznie o miłości, co raczej o tym, z jakimi wyzwaniami mierzą się młodzi ludzie – nie tylko kobiety, ale i mężczyźni – w Arabii Saudyjskiej.
Książka „Dziewczyny z Rijadu” została przetłumaczona na 20 języków i szybko okrzyknięta kontrowersyjną i przełamującą wiele tabu społecznych. Wydano ją w Libanie, jednak była także dostępna w Królestwie, gdzie wzbudziła mieszane odczucia – niektórzy byli oburzeni jej tematyką (małżeństwa aranżowane, seks przedmałżeński, wielożeństwo, homoseksualizm, relacje sunnicko-szyickie), a inni chwalili autorkę za podjęcie ważnych społecznie tematów.
Radża as-Sani – ur. 1981 studiowała w Arabii Saudyjskiej i Stanach Zjednoczonych. Obecnie pracuje w jednym ze szpitali w Rijadzie jako badaczka i dentystka. Powieść „Dziewczyny z Rijadu” jest jej pisarskim debiutem, a zarazem jedyną wydaną książką. Pisarstwo traktuje bowiem wyłącznie jako pasję.
Informacje dodatkowe do fragmentów
Fragment 1: Sadim:
W związku z ograniczonymi możliwościami interakcji między kobietami a mężczyznami, spotkania na uroczystościach, jak wesele, są okazją do znalezienia sobie małżonka. Starsze kobiety (matki, babki) wchodzą tu w rolę swatek, które mogą wypatrzeć odpowiednią kandydatkę na żonę.
Słowniczek: Wallah – na Boga, ja Allah – o Boże, masza Allah – jak Bóg sobie życzy (wyrażenie pochwały)
Fragment 2: Gamra
Sposób organizacji wesela zależy od lokalnych zwyczajów i indywidualnych preferencji. Czasami impreza weselna odbywa się w jednej sali, gdzie bawią się wspólnie mężczyźni i kobiety, a czasami – jak w cytowanym fragmencie – mężczyźni i kobiety bawią się osobno.
Słowniczek: Wallah – na Boga, in sza Allah – jeśli Bóg pozwoli, mabruk – gratulacje, abaja – długa podomka okrywająca ciało od szyi.
Fragment 3: Sadim
Małżeństwo jest kontraktem – swoistą umową – zawieraną przez małżonków. Przed ślubem kontakty między przyszłymi małżonkami są ograniczone, choć zależy to od lokalnych zwyczajów, obu rodzin i samych zainteresowanych.
Słowniczek: Id al-Fitr – jedno z dwóch najważniejszych świąt muzułmańskich, święto zakończenia postu wieńczące miesiąc ramadan. Zbieżność święta z datą podpisania kontraktu ma raczej charakter przypadkowy.
Fragment 4: Lamis
W Arabii Saudyjskiej swobodne kontakty pomiędzy niespokrewnionymi mężczyznami i kobietami są ograniczone. Nauka odbywa się na osobnych kampusach, a jeżeli kampus jest wspólny, to osobno są wydzielone części dla kobiet i mężczyzn. Na niektórych uczelniach mężczyźni nauczają studentki przez lustro weneckie.
Fragment 5: Gamra
W Arabii Saudyjskiej nie przystoi, aby przyszli małżonkowie spędzali ze sobą czas. Widzą się podczas ceremonii szufa – podczas której narzeczeni widzą się i ostatecznie potwierdzają chęć zawarcia związku małżeńskiego przy swoich rodzinach, a następnie podczas zaślubin. Z tego powodu rozmowy telefoniczne zastępowały możliwość poznania się bezpośrednio.
Słowniczek: szufa – j.w., mahr – dar ślubny przekazywany przez męża przyszłej żonie.
Fragment 6: Michelle
W tym przypadku okazuje się, że to mężczyzna nie może samodzielnie podjąć decyzji o wyborze żony. Na przeszkodzie stoi hierarchia rodów w Arabii Saudyjskiej. Warto także zwrócić uwagę na dominującą rolę matki, której syn jest całkowicie podporządkowany, a także na sposób wyrażania przez niego emocji (płacz).
Fragment 7: Sadim
W Wielkiej Brytanii obowiązują inne normy kulturowe niż w Arabii Saudyjskiej, stąd Sadim zastanawiała się, czy jej zachowanie nie wywoła plotek. Firas zwrócił się do niej „Siostro”, co nie wskazuje na to, że są rodzeństwem. W ten sposób (Bracie/Siostro) zwracają się do siebie muzułmanie.
Słowniczek: ma as-salama – z pokojem (do widzenia)
Fragment 8: Sadim
Fragment ilustruje siłę i znaczenie małżeństw aranżowanych, w których decyzję podejmują rodziny, a nie zainteresowane strony. Pokazuje także niższą pozycję kobiety – rozwódki – jako potencjalnej kandydatki na żonę. Odnośnie do Michelle – por. fragment 6.
Fragment 9: Sadim
Ponownie pojawia się kwestia aranżowania małżeństwa, albowiem samotna kobieta nie jest dobrze postrzegana w społeczeństwie saudyjskim. Zarazem paradoksalnie pozycja rozwódki daje Sadim większą samodzielność i możliwość decydowania o swoim losie.
Fragment 10: Lamis
We fragmencie tym warto zwrócić uwagę na kilka kwestii. Pierwsza dotyczy nałożenia hidżabu. Lamis zdecydowała się na ten krok, ponieważ uznała że już się wyszalała w życiu i może zwrócić się w stronę religii. Zarazem jej koleżanki uważają, że jest to trudny wybór (a zatem wcale nie oczywisty!). Warto pamiętać, że obecnie w Królestwie nie ma obowiązku zakrywania przez kobiety włosów, co nie zmienia faktu, że zdecydowana większość Saudyjek w przestrzeni publicznej zasłania włosy, a wiele także twarz. Druga kwestia wiąże się z partnerskimi relacjami w małżeństwie.
Fragment 11: Sadim
Ten fragment ukazuje korzyści płynące z małżeństw endogamicznych – Tarik jest synem ciotki Sadim. Tarik zna Sadim z czasu, gdy byli dziećmi, zna także jej rodzinę. Dzięki temu ma wyrobione zdanie na jej temat.
Słowniczek: Ja salaam! – fantastycznie!
Fragment 12: Michelle
Fragment dotyczy małżeństwa aranżowanego jako istotnego problemu w Arabii Saudyjskiej. Michelle nie poślubiła Fajsala ze względu na jego niemożność przeciwstawienia się rodzinie (por. fragment 6), jednak ostatecznie to ona wyszła z tej sytuacji obronną ręką. Zwrócić można uwagę na to, że Michelle ma krótkie włosy i własnego szofera – to pierwsze jest stosunkowo rzadko spotykane wśród Saudyjek, natomiast drugie zdarza się stosunkowo często (książka była pisana w czasie, gdy kobiety w Królestwie nie mogły prowadzić samochodów).
Słowniczek: jalla! – dalej!
Fragment 13: Sadim
Fragment podejmuje kwestie wielożeństwa. Sadim nie chciała zgodzić się na taki układ. Ostatecznie wybrała Tarika, który może nie był miłością jej życia, ale był jej bardzo oddany.
Słowniczek: szimagh – rodzaj arafatki, ikal – czarny okrąg nakładany na arafatkę, aby ja lepiej umocować na głowie, habibti – kochanie (do kobiet)
Fragment 14: Sadim
Sadim i Walid czekali na wesele po podpisanym kontrakcie małżeńskim. Sadim uległa Walidowi. Z tego powodu Walid zerwał z nią kontakt, a następnie kontrakt ślubny. Dziewczyna była na tyle zawstydzona całą sytuacją, że nikomu nie wyjawiła powodu rozstania.
Słowniczek: Id al-Adha – święto ofiarowania przypadające na czas pielgrzymki do Mekki, milka – uroczystość podczas której pospisuje się kontrakt małżeński (nazwa stosowana w niektórych państwach arabskich). To swoiste ‘zaklepanie’ żony.