Państwo a prawo muzułmańskie

Mówiąc o modelu państwa opartego na zasadach islamu, należy wziąć pod uwagę kilka zależności. Przede wszystkim islam jest religią całościową, która zawiera zasady regulujące wszystkie dziedziny życia ludzkiego, zarówno sferze prywatnej, jak i publicznej. Reguły, jakimi zobowiązani są kierować się w swoim postępowaniu muzułmanie, określone są w prawie muzułmańskim zwanym po arabsku szari’at (też: szari’a), którego źródłem jest Boskie objawienie zawarte w Koranie. Szari’at jest prawem Boskim, czyli takim, które nie może być zmieniane. W praktyce współcześnie prawo to nie jest stosowane „literalnie” – z uwagi na możliwości jego interpretowania, brak jedynego autorytetu w sprawach religijnych oraz podziały istniejące pomiędzy muzułmanami. Przykłady takich działań przedstawione zostały poniżej.

Prawo muzułmańskie jest interpretowane w różny sposób, co znajduje szerokie zastosowanie w życiu publicznym. Na przykład zgodnie z zasadami islamu spożywanie alkoholu oraz wieprzowiny jest zabronione. W praktyce nie oznacza to jednak, że produkty te nie są dostępne w państwach muzułmańskich. W większości z nich można je kupić legalnie, choć w ograniczonym zakresie. Na przykład w Zjednoczonych Emiratach Arabskich alkohol można kupić w wybranych, posiadających licencję sklepach oraz restauracjach i barach, najczęściej hotelowych, we wszystkich emiratach poza emiratem Szardży, gdzie obowiązuje prohibicja, a żywność zawierająca wieprzowinę lub jej pochodne można znaleźć w wybranych supermarketach, w których są oznaczone działy z żywnością dla niemuzułmanów.

Z uwagi na brak jednego centralnego ośrodka mogącego wypowiadać się autorytatywnie w kwestiach religii muzułmańskiej dopuszcza się wiele interpretacji treści zawartych w Koranie. Jako przykład można tu podać karę za kradzież: w Koranie karą przewidzianą za takie przestępstwo jest ucięcie ręki, jednak w większości państw muzułmańskich amputacje nie są Praktykowane – stosowane są inne kary (np. grzywny lub pozbawienia wolności).

Wielość odłamów islamu – wśród których dwa największe to sunnizm i szyizm – oraz ich zróżnicowanie również sprzyja stosowaniu różnych rozwiązań prawnych. Dobrym przykładem jest tu małżeństwo. Koran daje przyzwolenie na małżeństwa poligyniczne – muzułmanin może mieć od jednej do czterech żon. W większość państw muzułmańskich prawo państwowe dopuszcza możliwość zawierania tego typu małżeństw, jednak w niektórych – np. w Egipcie czy Maroku – jest ona ograniczona. Z kolei w Tunezji (od 1956 r.) i Turcji (od 1926 r.) poligamia jest nielegalna. W państwach tych większość obywateli wyznaje islam sunnicki. W szyickim Iranie prawo państwowe zezwala także na zawieranie małżeństw czasowych, co jest praktyką silnie krytykowaną przez sunnitów.

W klasycznym islamie nie ma podziału na sferę sacrum i profanum, na to, co religijne i to, co świeckie. Tworzy to sytuację, w której obecność religii w przestrzeni publicznej jest naturalna – nie ma rozdziału religii od państwa i polityki. Nie ma także wskazań co do konkretnej formy państwa jako najlepszej, ani tym bardziej jako jedynej możliwej. Wśród państw muzułmańskich są zarówno monarchie (np. Jordania, Malezja, Maroko oraz monarchie Zatoki Perskiej – Arabia Saudyjska, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie), jak i republiki (np. Albania, Algieria, Egipt, Indonezja, Iran, Irak, Jemen, Pakistan, Syria, Tunezja, Turcja). W zasadzie każda forma państwa może być uznana za właściwą, jeżeli tylko nie pozostaje w sprzeczności z prawem muzułmańskim. Przyjmuje się, że system polityczny państwa może być uznany za zgodny z islamem jeśli spełnia łącznie dwa warunki: po pierwsze, prawo obowiązujące w państwie opiera się na szari’acie oraz, po drugie, polityczna organizacja społeczeństwa zapewnia warunki do funkcjonowania instytucji konsultacji – szury. Instytucją szury zostanie szerzej opisana w dalszej części modułu.