Ubiór

W świecie islamu ubiór wskazuje nie tylko na gust jego posiadacza, ale przede wszystkim jest wyznacznikiem jego tożsamości. Na podstawie ubioru można określić nie tylko poziom zamożności, ale także region pochodzenia, jak również stopień religijności. Zróżnicowanie strojów w świecie islamu jest olbrzymie, co wynika nie tylko z rozpiętości geograficznej (od Mauretanii po Indonezję), ale także z istnienia licznych wariantów regionalnych. Na przykład mieszkaniec Maroka rozpozna Sudankę owiniętą w długi zwój materiału, czy mieszkańca Egiptu noszącego galabijję i czerwono-białą arafatkę na głowie, jednak nie będzie w stanie określić na tej podstawie regionu pochodzenia czy statusu społecznego. Pewne niuanse związane z krojem, fasonem, wzorem materiału, długością chusty, rodzajem tkaniny etc. są trudne do zauważenia dla osoby z zewnątrz.

Studentki medycyny z różowymi wstążkami i różowymi hidżabami promujące świadomość społeczną na temat raka piersi, Libia 2012. Źródło: Wikmedia Commons.

Tradycyjne stroje ze świata islamu dostosowane są nie tylko do wymogów religijnych, ale także do klimatu. Długie, powłóczyste stroje noszone są w wielu regionach nie tylko z powodów religijnych, ale także ze względu na wygodę. Luźne, obszerne ubrania stanowią dobrą ochronę przed słońcem, a zarazem utrzymują ciało w wilgotności (pot nie wsiąka w strój, lecz zostaje na ciele). Nakrycia głowy – jak turban, czy kufijja – chronią ją przed wiatrem i piaskiem. Stroje o prostych kształtach łatwiej jest wykroić nie marnując zbyt dużej ilości materiału, a później łatwiej przerobić – w razie potrzeby dosztukować albo zwęzić.

Na fason strojów wpłynęły także reguły prawa muzułmańskiego, które – co ciekawe – dotyczą zarówno kobiet jak i mężczyzn. Właściwy strój muzułmanki i muzułmanina określa Koran (oraz hadisy):

Powiedz wierzącym: niech spuszczają skromnie swoje spojrzenia i niech zachowują czystość.

To dla nich będzie przyzwoitsze. Zaprawdę, Bóg jest w pełni świadomy tego, co oni czynią!

Powiedz wierzącym kobietom, żeby spuszczały skromnie swoje spojrzenia i strzegły swojej czystości; i żeby pokazywały jedynie te ozdoby, które są widoczne na zewnątrz; i żeby narzucały zasłony na piersi (24:30-31).

O Proroku! Powiedz swoim żonom i swoim córkom, aby się szczelnie zakrywały swoimi okryciami. To jest najodpowiedniejszy sposób, aby były poznawane, a nie były obrażane (33: 59)

Pierwszy cytat wskazuje jednoznacznie, że także mężczyźni mają się nosić skromnie. Muzułmanie powinni zakrywać ciało od pasa do kolan, a w miejscach publicznych nosić nakrycie głowy i stosowny strój (często są to długie rękawy i długie nogawki). Religijne muzułmanki powinny zakrywać ciało od szyi do kostek oraz ręce aż do nadgarstków. Powinny również zakrywać włosy. Tradycyjna muzułmanka powinna więc zakrywać więcej niż tradycyjny muzułmanin, co wynika z tego, że nie powinna przyciągać uwagi obcych mężczyzn. W domu, w obecności bliskich lub w towarzystwie samych kobiet tradycyjna muzułmanka może nosić stroje równie swobodne co Europejki.

Współcześnie wielu mieszkańców państw muzułmańskich ubiera się w stroje zachodnie. Tradycyjne galabijje czy abaje noszone są odświętnie. Czasami jest to melanż tradycji i nowoczesności – jak w przypadku mężczyzn z wiejskich terenów Jemenu, którzy na galabijje wkładają marynarki. Kobiety, z kolei, godzą wymogi religijne z nowoczesną modą – noszą europejskie stroje, o ile nie są zbyt obcisłe i skąpe, a do tego zakładają na włosy chustki. Konserwatywne muzułmanki, nawet jeżeli wkładają spodnie, noszą do nich sukienki do kolan bądź dłuższe koszule. W przeciwnym razie nie mogłyby uczestniczyć w modlitwie.

Z zachodniego punktu widzenia religijne muzułmanki są ograniczone regułami, wynikającymi z ich religii, jednak większość z nich nie uważa swojego stroju za przeszkodę. Zasłanianie włosów w miejscach publicznych jest dla nich tak samo naturalne jak dla Polek niechodzenie w bikini po ulicy. Co więcej, wiele muzułmanek – zwłaszcza tych zamożniejszych – doskonale łączy wymogi religijne ze współczesną modą. Pojawiają się coraz to nowe sposoby wiązaniu hidżabu i komponowania go z resztą stroju. Zmieniają się kolory i wzory, dominują pastelowe, wzorzyste tkaniny, wyszywane lub przetykane cekinami.

 Kobiety w hidżabach, Francja 2017. Źródło: Wikimedia Commons.

Warto wspomnieć, że muzułmanki ubierają się w różny sposób. Jedne będą zasłaniały włosy i twarz, inne tylko włosy, a jeszcze inne będą miały całą głowę odkrytą. Zależy to od styku dwóch czynników – jak chce ubierać się sama kobieta i jak może się ubierać. Muzułmanka w Polsce może nosić zasłonę na twarz – nikab – ponieważ nie ma formalnie zakazu prawnego zabraniającego jej tego. Jednak najpewniej zwracałaby uwagę wszystkich ludzi wokół. Muzułmanka w Arabii Saudyjskiej może nosić ten sam nikab i nie będzie wyróżniać się z otoczenia. Jedna kobieta może zdecydować się na nałożenie hidżabu, czyli noszenie chusty na włosach, ponieważ uważa, że jest to nakaz religijny, ale może też to robić dlatego, ponieważ wszystkie jej koleżanki tak się ubierają, rodzina wywiera na nią presję, albo dlatego, ponieważ wypada; może też z tych samych powodów hidżabu nie nosić uważając, że może być mimo to dobrą muzułmanką (a może bycie dobrą muzułmanką nie jest dla niej tak istotne), albo dlatego, że odstawałaby od otoczenia.

Strojów w świecie islamu jest bardzo wiele. Często mają swoje nazwy regionalne – np. chusta znana u nas jako arafatka to kufijja (np. w Palestynie), albo szimagh (np. w Arabii Saudyjskiej). Oto kilka przykładów tradycyjnych strojów męskich i damskich noszonych w państwach muzułmańskich:

  • abaja – strój damski, noszony w państwach arabskich; rodzaj długiej, sięgającej do kostek sukienki/podomki z długimi rękawami, zakładanej jako okrycie wierzchnie. W przeciwieństwie do galabijji, abaja wygląda jak płaszcz (rozpinana)
  • baju kurung – strój damski, noszony w Malezji i Indonezji, składający się z dwóch części – długiej spódnicy oraz tuniki sięgającej przed kolano.
  • biszt – czarna (czasami beżowa), długa peleryna bez rękawów noszona przez mężczyzn w państwach Zatoki. Biszt nakłada się na galabijję, zazwyczaj na specjalne okazje.
  • boubou – strój męski noszony w Afryce Zachodniej, składający się z trzech części: wiązanych w pasie spodni o zwężających się nogawkach, koszuli z długimi rękawami oraz szerokiej, długiej togi – wszystko w tym samym kolorze.
  • burka – okrycie wierzchnie noszone przez kobiety w Afganistanie i w Pakistanie, które zakrywa całe ciało. Burka składa się z jednej części materiału w kształcie graniastosłupa; wkłada się ją na głowę, a sięga do stóp. Niektóre burki mają w miejscu na oczy specjalne siatki, a inne otwory.
  • chimar – rodzaj dłuższego hidżabu zakrywającego kobietę od głowy niemalże do pasa
  • czador – długa, sięgająca do kostek, czarna peleryna noszona przez kobiety w Iranie; szyta jest z dużego półkola materiału z gumką. Zakłada się go na jakieś inne ubranie.
  • galabijja – luźna długa koszula lub sukienka noszona przez kobiety i mężczyzn w państwach arabskich. Męskie galabijje są często prostsze w fasonie, a w wielu krajach regionu są białe. Galabijje kobiece mają często bogate wzory i hafty. Istnieją wersje z długimi i z krótkimi rękawami – te ostatnie często noszone są w domu. W państwach Zatoki galabijja nazywa się saub.
  • hidżab – po arabsku „zasłona”, może dotyczyć całości ubioru muzułmanki, natomiast przyjęło się, że jest to nakrycie głowy zasłaniające włosy.
  • ikal – okrągła czarna obręcz noszona na kufijji; często z dwoma frędzlami.
  • kebaya – długa bluzka noszona przez kobiety w Malezji i Indonezji.
  • kufijja – chusta znana w Europie jako arafatka, noszona jest w różnych częściach świata arabskiego przez mężczyzn jako nakrycie głowy, czasami jedyne (np. w Jordanii i Jemenie), a czasami wkładane z ikalem (kraje Zatoki Perskiej). Istnieje wiele sposobów wiązania i noszenia kufijji; najbardziej popularne są arafatki biało-czarne lub biało-czerwone, ale obecnie można je spotkać we wszystkich wzorach i kolorach.
  • nikab – zasłona na twarz noszona przez najbardziej konserwatywne muzułmanki. Zawiązuje się ją podobnie jak maskę. Nikab składa się z dwóch albo trzech warstw: materiałowej z wyciętym otworem na oczy, przezroczystej siateczki, którą można opuścić bądź podnieść oraz z dłuższej warstwy materiału, którą przerzuca się na głowę.
  • parandża – długa, luźna toga noszona przez kobiety w Azji Centralnej. Wcześniej była to sukienka, ponieważ jednak wkładano ją na wierzch innego stroju, rękawy stały się niepotrzebne. Początkowo zostawiano je wiszące po bokach, później zaczęto zszywać z tyłu.
  • salwar kamiz – strój noszony przez kobiety i mężczyzn w Azji Południowej, składający się z dwóch części: luźnych spodni o zwężonych nogawkach oraz koszuli z lekkim wycięciem w miejscu dekoltu.
  • tagelmust – turban połączony z zasłoną na twarz (od nosa w dół) noszony przez Tuaregów na Saharze. Tagelmust noszą wyłącznie dorośli mężczyźni, którzy odsłaniają twarze tylko przed najbliższą rodziną. Ponadto takie nakrycie głowy doskonale osłania przed piaskiem i słońcem pustyni.