Zróżnicowanie etniczne i językowe

Świat islamu kojarzony jest przede wszystkim z regionem Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej oraz znajdującymi się tam państwami arabskimi. Tymczasem największa liczba muzułmanów zamieszkuje inny region świata – Azję Południową. W Pakistanie (ok. 240 mln muzułmanów), Bangladeszu (ok. 146 mln muzułmanów), Afganistanie, a także Indiach i znajdujących się obok Malediwach mieszka co trzeci wyznawca islamu na świecie. Pakistan, Indie i Bangladesz należą do państw o największej liczbie muzułmanów w skali świata; Indie są zarazem państwem zamieszkiwanym przez największą mniejszość muzułmańską na świecie, która liczy około 200 mln osób. Azja Południowa jest regionem o bardzo wysokiej gęstości zaludnienia oraz bardzo dużym zróżnicowaniu etnicznym i językowym. Zamieszkują go: Pendżabczycy, Pasztunowie, Bengalczycy, Kaszmirczycy, Gudźarati, a zatem ludzie posługujący się językami z grupy indoaryjskiej, wywodzącej się z kolei z grupy języków indoeuropejskich.

Drugim regionem pod względem liczby muzułmanów jest Bliski Wschód i Afryka Północna. Jest to region o nieostrych granicach, ponieważ sama nazwa „Bliski Wschód” ma charakter geopolityczny – jest to bowiem Wschód bliski z perspektywy europejskiej. Na ten sam region mówi się po arabsku Maszrik – czyli Wschód, podczas gdy państwa Afryki Północnej określane są jako Maghrib – czyli Zachód. Tym razem centrum, wobec którego określano, co jest Wschodem, a co Zachodem znajduje się w Egipcie. Do państw Bliskiego Wschodu (czy też Azji Zachodniej) zaliczamy państwa leżące na Półwyspie Arabskim (Arabia Saudyjska, Bahrajn, Irak, Jemen, Jordania, Katar, Kuwejt, , Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie), a także Azerbejdżan, Iran, Liban Syrię ,i Turcję. Większość tych państw zamieszkują Arabowie posługujący się językiem arabskim należącym do grupy języków semickich. Wyjątek stanowią mieszkańcy Azerbejdżanu i Turcji, którzy posługują się językami z grupy tureckich, a także Irańczycy – mówiący w języku perskim (z grupy języków irańskich w grupie indoeuropejskiej). Państwa Afryki Północnej zamieszkiwane przez muzułmanów to: Algieria, Egipt, Libia i Tunezja. We wszystkich dominuje język arabski. Państwami o największej liczbie muzułmanów (po około 80–100 mln) są Egipt, Iran i Turcja.

Kolejnym regionem zamieszkiwanym przez muzułmanów jest Azja Południowo-Wschodnia. Znajduje się tam Indonezja – państwo o największej liczbie muzułmanów na świecie (243 mln osób). Inne państwa muzułmańskie w tej części świata to Malezja i Brunei. Azja Południowo-Wschodnia jest regionem silnie zróżnicowanym pod względem etnicznym i religijnym. W samej Indonezji mieszka kilkaset różnych grup etnicznych. Większość z nich należy do grupy austronezyjskiej. Są to Jawajczycy, Malajowie i Sundajczycy. Mówią oni w większości językami należącymi do grupy austronezyjskiej – a w jej ramach do grupy języków malajskich.

Znaczne populacje muzułmanów zamieszkują także państwa Afryki Subsaharyjskiej – tj. Afryki Zachodniej (Burkina Faso, Czad, Gambia, Gwinea, Mali, Mauretania, Niger, Nigeria, Senegal, Sierra Leone) i Wschodniej (Dżibuti, Komory, Somalia). Państwem o największej liczbie muzułmanów w tym regionie jest Nigeria (121 mln muzułmanów), gdzie stanowią oni około połowę całej populacji. Państwa Afryki Subsaharyjskiej są również bardzo mocno zróżnicowane etnicznie i językowo. Ludność lokalna posługuje się językami z grupy afro-azjatyckiej (Songhaj, Hausa), nigero-kongijskiej (Ful, Joruba), a także nilosaharyjskiej.

Muzułmanie zamieszkują także państwa Azji Środkowej – Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan. Są to byłe republiki ZSRR, które uzyskały niepodległość. Większość ludności lokalnej posługuje się językami turkijskimi, poza Tadżykami, których język należy do grupy języków irańskich.

Na koniec tego przeglądu warto wspomnieć o trzech państwach europejskich zamieszkiwanych w większości przez muzułmanów – są to Albania, Bośnia i Hercegowina oraz Kosowo. Obecność muzułmanów na tych terenach wiąże się z ekspansją imperium osmańskiego. Język albański tworzy niezależną podgrupę w ramach języków indoeuropejskich, natomiast bośniacki należy do grupy południowo-słowiańskiej.