Wprowadzenie

Państwa arabskie zwykło się postrzegać przez pryzmat posiadanych przez nie zasobów surowców energetycznych. Tymczasem spośród nich, oprócz państw Zatoki (Arabia Saudyjska, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie) zasoby ropy naftowej lub gazu ziemnego w ilościach umożliwiających znaczący eksport tych surowców posiadają jedynie Algieria, Irak i Libia. Skupiają one 1/3 ludności świata arabskiego. Kilka innych państw arabskich – Egipt, Jemen i Syria – również posiada surowce energetyczne, jednak wartość ich eksportu jest zdecydowanie niższa (Jemen), ewentualnie większość produkcji przeznaczana jest na własne potrzeby danego kraju (Egipt).

Według szacunków państwa Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej posiadają 63% światowych zasobów ropy naftowej oraz 37% gazu ziemnego. Powoduje to dwa rodzaje uzależnień. Z jednej strony, gospodarki wielu państw arabskich uzależnione są od popytu na ropę naftową i gaz ziemny na świecie. Nawet jeśli nowe, alternatywne źródło energii nie zostałoby odkryte, to i tak dobrobyt państw arabskich byłby uzależniony od tego, co dzieje się w gospodarce światowej. Z drugiej strony, świat uzależniony jest od surowców energetycznych oraz ich cen dyktowanych przez czołowych producentów. Dobitnym przykładem drugiego rodzaju uzależnienia są kryzysy naftowe z 1973–74 i 1979–80, gdy cena surowca wzrosła odpowiednio cztero- i dwukrotnie. Spowodowało to światowy kryzys energetyczny oraz zahamowanie wzrostu gospodarczego, zwłaszcza państw Europy Zachodniej, USA i Japonii, najbardziej uzależnionych od arabskiej ropy naftowej. Decyzję o podniesieniu cen podjęła OPEC[1], a zaważyły na niej czynniki polityczne. Podwyższenie ceny ropy naftowej miało być narzędziem nacisku na państwa zachodnie, aby zaprzestały popierania Izraela w wojnie z państwami arabskimi w 1973 r. (tzw. wojna Jom Kippur).

[1] OPEC (Organisation of Petroleum Exporting Countries) została założona w 1961 r. przez Arabię Saudyjską, Irak, Iran, Kuwejt i Wenezuelę. W późniejszych latach dołączyły do niej inne kraje – Algieria, Angola, Ekwador, Indonezja, Katar, Libia, Nigeria, Zjednoczone Emiraty Arabskie. Jej celem jest kształtowanie polityki naftowej – a zwłaszcza poziomu wydobycia i cen tego surowca. Niezależnie w 1968 r. państwa arabskie założyły OAPEC (Organisation of Arab Petroleum Exporting Countries) z siedzibą w Kuwejcie. W jej skład wchodzą: Algieria, Arabia Saudyjska, Bahrajn, Egipt, Irak, Katar, Kuwejt, Libia, Syria, Tunezja i Zjednoczone Emiraty Arabskie. OAPEC reprezentuje interesy arabskich eksporterów ropy naftowej, a zarazem dąży do zacieśnienia więzów między krajami członkowskimi.